R. Hakan Özyıldız

Piyasaları yatıştırmak için elimizde tek olumlu veri mali disiplin kaldı. Onu da yalnız bütçe rakamlarına indirgeme anlayışı yaygınlaştı. Dolayısıyla, sadece açığı öne çıkaran, kısa vadeli vizyona sahip değerlendirmeler izliyoruz. Bu bir eleştiri olarak alınmasın. Yatırımınız kısa vadeli olabilir, bu perspektifle iş yapıyor olabilirsiniz. Siyasetçi iseniz yaklaşan seçimleri, trader iseniz işlem hacmini
düşünüyorsunuzdur.
Oysa mali disiplin geniş vizyonlu ve uzun vadeli bir bakış gerektirir.
Şehir hastaneleri, 3. köprü ve 3. havaalanı gibi, toplamı onlarca milyarı bulan yap-işlet-devret projelerinden ortaya çıkabilecek koşullu yükümlülüklerden gelebilecek yüklere defalarca değindim. Harcaması direkt bütçeden yapılmayan ama verilen garantiler nedeniyle risk oluşturan bu yatırımların mali disiplini olumsuz etkileyebileceğini unutmamak lazım.
Mali disiplini daha iyi anlayabilmek için yine bütçeden bir örneği ele alalım.

KARAYOLLARI BORÇLARI
Son aylarda Karayolları (KGM) müteahhitleri başta olmak üzere devlete iş yapanlar yine tahsilatlarda gecikme sorunu yaşıyorlar. Birikmiş alacakların 4 milyar liradan fazla olduğu söyleniyor. Bu yeni bir uygulama değil. Genellikle seçim dönemlerinde yatırımlarda gaza basılır, ancak yeterli nakit olmadığı için ya borçlanmaya hız verilir ya da ödemeler olabildiğince ötelenir.
Rakamlara biraz daha yakından bakmakta fayda var. Ulaşabildiğim bilgilere göre, 2012 yılında KGM, 4 milyar lira kadar ödenek üstü harcama yapmış. O yıl 1.5 milyar lira ek ödenek bulunmuş, alacakların bir kısmı ödenmiş. Kalanı bu yıla devredilmiş.
Yılbaşında KGM'ye 3.6 milyar lira ödenek verilmiş. Ardından, Yüksek Planlama Kurulu (YPK) kararlarıyla 4 milyar liralık ek ödenek sağlanmış. Böylelikle bugüne kadar yıl içinde 7.6 milyar liralık harcama yapılmış.
Para yine de yetmemiş. Eylül itibarıyla Karayolları müteahhitlerinin alacakları tekrar 4 milyar liraya çıkmış. Bugünlerde 2 milyar liralık bir ek ödenek kararının YPK üyelerinin imzalarına açıldığı konuşuluyor. Ama inşaatlar devam ettiği için yıl sonuna kadar yeni alacakların birikeceği anlaşılıyor.

YIL SONUNDA BÜTÇE AÇIĞI BÜYÜR
Bu olay sadece KGM'ye mahsus değil. Muhasebat Genel Müdürlüğü'nün verilerine bakınca, Ulaştırma Bakanlığı'nın başlangıç ödeneklerinin 10.7 milyar lira olduğu görülüyor. Buna karşılık, ağustos ayı itibarıyla, tahsis edilen ödenek toplamının 17.1 milyar liraya çıkarıldığını görüyoruz. Böylesi eklemeler bir araya getirilince 2013 ödenek toplamı, başlangıç ödeneklerine göre 16 milyar liralık bir fazla harcama olacağını gösteriyor.
Eğer gelir performansındaki trendin devam ettiğini varsayarsak, orada da 10 milyar lira kadar beklenenden fazla bütçe geliri olabilir.
Kamudaki mali disiplinden sapmayı tam olarak anlayabilmek için, sadece bütçenin durumunu anlamak yetmez. Belediyelere ve KİT'lere de bakmakta yarar var. Belediyelerde mali disiplinden uzaklaşıldığını önceki bir yazımda ele almıştım.
KİT'lerin toplam borçlarında da azalma yok. En çok diğer KİT'lere ve kamu kurumlarına borçları var. Ben yukarıdaki örneğe benzeyen, müteahhitlere ve özel şahıslara olan borçları dikkatinize sunmak istiyorum. Bu borçların toplamı 9.6 milyar lira kadar. Yanı sıra üreticilere olan 0.4 milyar liralık borcu da ekleyin. Kişilere olan toplam borç 10 milyar liraya ulaşıyor.
Kısa vadede bu rakamlara kimse önem vermiyor. Cari açık sorunu ortada dururken, şimdiden önlem alınmazsa, orta vadede mali disiplin de dert olabilir. İkiz açıkları tekrar konuşmaya başlarız.