R. Hakan Özyıldız

S&P’nin son not değerlendirmesi tartışmalara neden oldu. Nedense not yükselirken pek sorun olmaz. Ama not düşmesi hiç hoş karşılanmaz. Bir yerde doğal bir davranış olarak kabul edilebilir. Hatırlasanıza, okuldayken iyi notları biz çalışarak alırdık, kötü notun sorumlusu çoğu zaman öğretmenlerdi. Ancak bilmekte yarar var. Ülke kredi derecelendirmesi yapılırken sadece ekonomik gelişmelere bakarak karar verilmiyor. Ağırlığı değişmekle beraber, ekonomi dışındaki konular da hayati önem taşıyor. Bazılarını bilginize sunuyorum.

DEMOGRAFİK EĞİTSEL VE YAPISAL FAKTÖRLER
* Risk derecelendirilmesi yapılan ülkenin nüfus artış oranı,
* Yaş dağılımı ve nüfusun bağımlılık oranı (14 altı + 65 üstü / 15-64 yaş arası)
* Çocuk ölümleri, hayat beklentisi ve sağlık hizmetlerinin gelişmişliği,
* Kentsel nüfusun toplamı ve nüfusa oranı (şehirleşme)
* Etnik, dinsel ve dilsel azınlıkların dağılımı,
* İkinci ve yüksek eğitime katılım oranları,
* Özellikle uluslararası karşılaştırmaya yarayacak eğitim kalitesini ölçen herhangi bir ölçütün yıllar itibarıyla gelişimi,
* Yaşam standartlarını ölçmeye yarayan; satın alma paritesine göre ölçülmüş kişi başına milli gelir, kişi başına düşen kredi miktarı,
* Gelir dağılımı, refah ve toprak sahipliği bilgileri,
* Ulaştırma ve telekomünikasyon altyapısı standartları ve ana planları hakkındaki bilgiler.

POLİTİK RİSKTE DİKKATE ALINAN FAKTÖRLER
* Devlet ve politik yapı. Anayasa’da yasama, yürütme ve yargı arasındaki ve diğer devlet kurumlarının yeri ve yapısı. Politik kurumların kalıcılığı ve yasal altyapısı,
* Siyasi partilerin yapısı, destek aldıkları kesimler, oy oranları ve devamlılığı. Halkın politik sürece katılımı, * Ülkenin seçim takvimi; genel, yerel, cumhurbaşkanlığı vs.
* Makro ve mikro ekonomik politikalara partiler arasındaki ortak bakış oranı,
* Hükümetin başlattığı uygulamalara muhalefet partilerinin desteği ve desteğin sürdürülebilirliği,
* Partilerde, özellikle iktidar partisinde, liderlik yapısı (değişimdeki kurumsallaşma),
* Siyasi yapının ekonomik, özellikle finansal reformlara yaklaşımı, ekonomi politikaların ve önceliklerin oluşturulmasındaki süreçlerin şeffaflığı,
* Silahlı kuvvetlerin büyüklüğü ve önemi,
* Önemli sosyal grupların ve partilerin ülkenin temel sorunlarına yaklaşımda sergiledikleri alternatif politika seçenekleri,
* Özel mülkiyet hakkı ve sözleşme özgürlüğü konusundaki yasal ve idari yapı,
* Vergi toplama sisteminin etkinliği, (kayıtdışılık, kayırmacılık vb),
* Ana siyasi aktörlerin özgeçmişleri,
* Kamu güvenliği.

DIŞ POLİTİKA OBJEKTİFLERİ VE STRATEJİSİ
* Ülkenin uluslararası, bölgesel kuruluşlara ve ticaret bloklarına üyelikleri,
* En son 4. Madde Konsültasyonu Raporu’nda yer aldığı şekliyle IMF ile ilişkiler,
* Komşular ile ilişkiler,
* Jeopolitik riskler,
* Dış ve iç tehditlerin değerlendirilmesi,
* AB, ABD ve Japonya ile ilişkiler.

Gelin Hazine, derecelendirme şirketlerine not vermeleri için ücret ödemeyi bıraksın. Siz ekonomide cari açık ve yüksek enflasyon dışında çok önemli bir sorun olmadığından hareket edin. Türkiye için, yukarıda başlıklar halinde özetlenen konuları, ama bilgiye dayanarak değerlendirin. Ülke derecelendirme notunu sizler verin.